Vạch trần thế giới ngầm NFT - Kỳ IV: Tránh thất thoát thuế, cần có khung pháp lý

1. Đề án xây dựng khung pháp lý tiền ảo từ năm 2017:

Liên quan đến loạt bài "Vạch trần “thế giới ngầm” game NFT" do nhóm PV Báo Lao Động thực hiện, câu hỏi đặt ra là đến bao giờ mới có khung pháp lý điều chỉnh và các quy định sớm về tiền ảo nhằm tránh gây thất thoát ngân sách nhà nước.

Trước những rủi ro của tiền ảo, tiền điện tử, tài sản ảo, năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 1255/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo.

Theo đó, Chính phủ đã giao các bộ ngành liên quan như Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, Ngân hàng Nhà nước… phối hợp nghiên cứu đề xuất xây dựng khung pháp lý. Điều này cho thấy, ngay từ khi loại hình tiền ảo, tiền điện tử, NFT manh nha tại thị trường Việt Nam, Chính phủ đã nhận diện rất sớm những tiềm ẩn rủi ro về mặt pháp lý của loại hình, tuy nhiên, từ đó đến nay, đã 6 năm trôi qua, những đơn vị được lãnh đạo Chính phủ giao nhiệm vụ thực hiện vẫn chưa đưa ra được quy định cụ thể để quản lý tiền ảo, tài sản số.


Trong năm 2021, Chính phủ giao thêm Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chủ trì nghiên cứu, thí điểm về việc sử dụng tiền ảo dựa trên công nghệ blockchain, nhưng đến giờ chính sách này vẫn chưa đi vào thực tiễn. Trong khi đó, các nhà đầu tư tham gia vào các tựa game NFT cũng không biết “gõ cửa” cơ quan chức năng nào để “đòi” quyền lợi cho mình.

Nói về vấn đề giao dịch tiền ảo, ông Phạm Anh Tuấn – Vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước) cho biết, hiện nay, theo chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam không cho phép các giao dịch bằng tiền mã hoá, tiền điện tử, NFT... là phương tiện thanh toán. Nếu sử dụng đồng tiền này để thanh toán, giao dịch đều bị coi là bất hợp pháp.

“Trong chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, việc quản lý các tài sản trên nền tảng này (gọi là tài sản ảo) đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu, tham mưu, đề xuất các chính sách để quản lý. Còn Ngân hàng Nhà nước không quản lý về vấn đề này”, ông Tuấn cho hay.

[PREVIEW]https:// traderviet.org/t/vach-tran-the-gioi-ngam-nft-ky-i-om-trai-dang-nha-dau-tu-boc-hoi-3-ty-dong.84798/[/PREVIEW]

2. Thành lập tổ công tác liên ngành:

Trả lời Báo Lao Động, ông Hoàng Văn Thu - Phó Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (Bộ Tài chính) cho biết, cơ quan này được Bộ Tài chính giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành nghiên cứu xây dựng quy chế về tiền ảo, tài sản ảo.

Chúng ta cần nghiên cứu để hiểu được bản chất của tiền ảo, tài sản ảo cũng như các quy định của luật pháp, có cơ sở để quản lý, tính toán đánh thuế đối với các hoạt động liên quan đến kinh doanh tiền ảo, tài sản ảo.

Thời gian qua, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đã tổ chức lấy ý kiến các bộ ngành, đơn vị liên quan, nhưng theo ông Thu, đến nay các ý kiến về tài sản ảo, tiền ảo "đều chưa rõ ràng". Do đó, việc tiếp cận để xây dựng khung pháp lý còn gặp khó khăn, vướng mắc.


Ông Thu nhấn mạnh, đây là lĩnh vực tương đối nhạy cảm so với các hoạt động quản lý kinh tế - xã hội khác, đặc biệt là các hoạt động phòng chống tội phạm, đòi hỏi phương pháp nghiên cứu phải hết sức thận trọng.

Đơn cử, đến nay khái niệm về tài sản ảo, tiền ảo vẫn chưa rõ ràng. Trên thế giới cũng chưa có những khái niệm thống nhất về vấn đề này. Mỗi quốc gia có cách ứng xử khác nhau nên việc áp dụng thông lệ quốc tế cũng khá phức tạp.

Đối với riêng góc độ nghiên cứu từ Bộ Tài chính, ông Thu cho rằng khó có thể đề xuất xây dựng chính sách về tài sản ảo, tiền ảo một cách đầy đủ, toàn diện, mà cần có sự nghiên cứu tổng thể hơn, bao phủ hơn.

Do đó, Phó Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cho biết đã báo cáo Bộ Tài chính để đề xuất Chính phủ thành lập tổ công tác liên ngành rà soát, nghiên cứu xây dựng khung pháp lý cho tài sản ảo, tiền ảo.

Theo ông Hoàng Văn Thu, hiện Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đang liên hệ, trao đổi thông tin với một sàn giao dịch tiền ảo lớn trên thế giới là sàn Binance để có thêm các thông tin và cách tiếp cận về tiền ảo. Theo vị này, Binance hiện đang có hơn 200 danh mục tiền ảo, tài sản ảo… được giao dịch.


[PREVIEW]https:// traderviet.org/t/vach-tran-the-gioi-ngam-nft-ky-ii-trum-cuoi-thu-loi-tu-giao-dich-2-000-ty-mot-ngay.84857/[/PREVIEW]

Trao đổi với báo Lao Động, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cũng nhìn nhận tiền ảo, tài sản ảo không phải vấn đề mới nhưng là vấn đề khó, có nhiều rủi ro đòi hỏi phải có đánh giá toàn diện.

Theo ông Chi, đã có quốc gia công nhận tiền ảo, tài sản ảo và đã cho giao dịch, nhưng đây là vấn đề khó và phức tạp, vì hiện nay hệ thống pháp luật của chúng ta chưa công nhận đó là tài sản. Do vậy, cần nhiều bước nghiên cứu kỹ lưỡng, đối với loại hình tài sản này.

Bên cạnh việc kiến nghị thành lập tổ công tác liên ngành, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết Bộ Tài chính sẽ tích cực, chủ động rà soát, nghiên cứu tham mưu cho các cấp có thẩm quyền để xây dựng khung pháp lý chặt chẽ, đảm bảo công tác quản lý Nhà nước.

3. Trách nhiệm thuộc về ai?

Về việc 6 năm chưa thể ban hành khung pháp lý cho tiền ảo, tài sản ảo, trao đổi với Lao Động, luật sư Phạm Hoài Nam - Đoàn Luật sư TPHCM cho rằng, trách nhiệm thuộc về Bộ Tài chính và các đơn vị được giao nhiệm vụ xây dựng khung chính sách cho tiền ảo trong đề án đã được Thủ tướng Chính phủ giao.

Theo luật sư Nam, đến thời điểm hiện tại, pháp luật Việt Nam vẫn chưa có quy định về tiền ảo, tiền mã hoá và các loại hình đầu tư tài chính dưới dạng game NFT, cho nên gọi là thị trường thì chưa đúng với quy định của pháp luật.

Song, trên thực tế, hoạt động đầu tư này đã và đang xảy ra nhiều năm nay, gây nên nhiều hệ luỵ, khó khăn cho chính nhà đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước trong việc quản lý loại hình này.


“Trước sự manh nha của loại hình đầu tư mới này, để có thể ngăn chặn những hành vi tiêu cực, ảnh hưởng xấu đến xã hội, năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính phối hợp với các bộ ngành liên quan nghiên cứu, đánh giá khung pháp lý đối với hoạt động đầu tư tiền ảo.

Tuy nhiên, cho đến nay, đã 6 năm trôi qua, nhưng Bộ Tài chính chưa có nhận định một cách cụ thể về hoạt động này. Về trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, rõ ràng Bộ Tài chính và các cơ quan được giao nhiệm vụ phối hợp chưa hoàn thành”, luật sư Nam cho hay.


Song, luật sư Nam cũng thẳng thắn nhìn nhận việc quản lý loại hình tiền ảo nói chung và tiền ảo trong game NFT nói riêng như thế nào cũng rất khó khăn vì đây là hoạt động đầu tư mới cả trên thế giới và Việt Nam, nền tảng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, quản lý tài chính còn nhiều bất cập.

Nhưng không vì những khó khăn như vậy mà cơ quan quản lý nhà nước lại chậm ban hành một hành lang pháp lý để đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư, trong khi đây là nhiệm vụ được Thủ tướng giao Bộ Tài chính hoàn thiện. Bộ Tài chính cần có biện pháp tích cực hơn để đánh giá, báo cáo lãnh đạo Chính phủ.

Còn PGS.TS kinh tế Đinh Trọng Thịnh - Học viện Tài chính cũng cho rằng, ở Việt Nam, khi bitcoin xuất hiện đã manh nha sự mua bán bằng hình thức tiền ảo. Từ đó, xuất hiện trào lưu lôi kéo tham gia vào bitcoin và game NFT. Hiện nay, hoạt động quản lý tiền ảo của chúng ta chưa "đến nơi đến chốn", bản chất của tiền ảo cũng chưa được các cơ quan quản lý nhà nước làm rõ.


[PREVIEW]https:// traderviet.org/t/vach-tran-the-gioi-ngam-nft-ky-ii-trum-cuoi-thu-loi-tu-giao-dich-2-000-ty-mot-ngay.84857/[/PREVIEW]

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, việc nghiên cứu quản lý tiền ảo là vấn đề lớn, phức tạp, chúng ta chưa có những nghiên cứu thoả đáng, kể cả về mặt lý luận và thực tiễn.

Do vậy, việc chỉ giao cho Bộ Tài chính cũng hết sức khó khăn. Bởi đây là đồng tiền, tài sản chưa có trong hiện thực. Quy định pháp lý phải có sự kết hợp để xác định bản chất của đồng tiền này, cách thức hoạt động, tổ chức giao dịch…

“Chúng ta phải học học kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới như Nhật Bản, Mỹ để quản lý đồng tiền này. Những quốc gia này họ cũng chỉ coi các đồng tiền ảo như một dạng tài sản ảo do một nhóm người mua bán qua lại với nhau. Do đó sẽ có cách ứng xử như một tài khoản phái sinh trên thị trường chứng khoán.

Nhưng có điều khác là tiền ảo không có cơ sở vật chất đảm bảo như tài khoản phái sinh trên thị trường chứng khoán. Vì vậy, việc theo dõi, thu thuế với các hoạt động kinh doanh và thị trường giao dịch cũng là vấn đề khó khăn. Rõ ràng, việc nghiên cứu kỹ lượng, có nhiều góc độ để quản lý được cũng là đòi hỏi mang tính cấp thiết, chính đáng”, ông nói.


PGS.TS kinh tế Đinh Trọng Thịnh cũng nhận định, việc các nhà phát hành game NFT hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam, câu kéo nhà đầu tư Việt Nam nhưng không đóng thuế cho nhà nước Việt Nam rõ ràng là một sự thất thu rất lớn của nguồn thuế. Do vậy, cơ quan quản lý Nhà nước cần gấp rút hoàn thiện khung pháp lý cho tiền ảo.

“Những nhà phát hành game NFT hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam và lập các sàn giao dịch tiền ảo, mua bán tài sản game bằng tiền ảo, thậm chí có một số tổ chức, cá nhân trao đổi hàng hoá trong tổ chức của mình nhưng không có biện pháp xử lý thì đó là lỗi của cơ quan quản lý. Tuy nhiên, cần phải làm rõ trách nhiệm của những tổ chức điều hành sàn tiền ảo về các hoạt động giao dịch tiền điện tử tại Việt Nam", ông cho hay.